A Vitamini, Wikipedia’nın tanımına göre, Retinol, retinal, retioic asit ve çeşitli provitamin A karotenleri içeren (en çok bilineni beta-Karotendir) doymamış organik bileşikleri grubudur.

A Vitamini Yağda Çözünen Bir Vitamindir

A Vitamini Yağda çözünen organik bir bileşiktir. Bu şu demek; vücudumuzun ihtiyacından fazla alınan A vitamini miktarı vücudumuzda yağ dokusunda veya karaciğerde depolanır.

A Vitamini iki formda bulunur

A Vitamini doğal olarak 2 formda bulunur. Bunlardan birincisi Aktif form olan Retinol veya önceden oluşmuş A Vitamini, genel itibariyle hayvansal gıdalarda, tam yağlı süt, zenginleştirilmiş besinler ve hayvan karaciğerlerinde bulunmaktadır. A Vitamininin diğer formu ise karotenlerdir ki bunlarda bitkisel gıdalarda bulunmaktadır.  Zenginleştirilmiş besinlere örnek olarak meyve suları, hazır sütler ve kahvaltılık gevrekler örnek verilebilir. Bazen gıda takviyeleri hayvansal gıdalara tercih edilmektedir çünkü hayvansal gıdaların doymuş yağ içeriği fazladır.

A Vitamini normal ve gece görüşümüz için, bağışıklık sistemi ile üreme sistemimizin sağlığı için çok önemlidir. A Vitamini dişlerimizin, iskelet dokumuzun, cilt dokumuzun korunması ve oluşmasında yardımcı olur. Ayrıca hücre bölünmesinde de temel bir rol oynamaktadır. A Vitamininin antioksidan özellikleri vardır.

Önceden oluşmuş A Vitamininin (retinol) fazla alınması kemik kaybı, doğuştan sakatlık, kalça çıkıklığı ve D Vitaminin işleyişine engel olma riskini artırabilir. Karaciğer ve Böbrek rahatsızlıkları olanlar veya ağrı alkol tüketimi olanlar doktoruna danışmadan A Vitamini Gıda Takviyesi kullanmamalıdır.

A Vitamini Katarak, HIV ve kanserlere potansiyel tedavi olarak üzerinde çalışmalar sürdürülmektedir.

Bitkilerde A Vitamini

Bitki yaşamında, A Vitamini karotenler olarak çok sayıda bulunmaktadırlar. Her karoten a vitamini içermez. Şu ana kadar 600 çeşidi keşfedilen karetonlerin yalnızca 50 tanesi A vitamini karakteristiği sergilediği keşfedilmiştir. Bunlardan bazıları alfa-karoten, beta-karoten, gama-karoten, beta-kriptoksantin’dir.

Bitkilerin fotosentez yapan yaprak kısımlarında bol miktarda bulunur ve onlara kırmızı, turuncu ve sarı gibi renklerinin belirlenmesinde rol oynarlar karotenler.

Karotenler ayrıca bitkilerle beslenen bazı somon ve sazan balıkları ile, ıstakoz karides gibi bitkilerle beslenen balıkları tüketen kabuklu deniz hayvanlarında da bulunmaktadır.

1816‘da, A vitamini keşfi, fizyolog François Magendie’nin beslenmeden yoksun köpeklerin kornea ülseri geliştirdiğini ve ölüm oranının yüksek olduğunu tespit ettiği 1816 yılına dayanan araştırmalardan kaynaklanmış olabilir .

1912‘de Frederick Gowland Hopkins , sütte bulunan, karbonhidratlar, proteinler ve yağlar dışındaki bilinmeyen yardımcı faktörlerin, sıçanlarda büyüme için gerekli olduğunu gösterdi. Hopkins, 1929’da bu keşif için Nobel Ödülü aldı.

1913‘te, bu maddelerden biri Elmer McCollum ve Marguerite Davis tarafından bağımsız olarak keşfedildi .Wisconsin Üniversitesi-Madison ve  Lafayette Mendel ve  Thomas Burr Osborne ,  Yale Üniversitesi’nde diyetteki yağların rolünü inceledi. McCollum ve Davis nihayetinde kredi aldılar çünkü makalelerini Mendel ve Osborne’den üç hafta önce gönderdiler. Her iki makale de 1913’te Biyolojik Kimya Dergisi’nin aynı sayısında yer aldı.

1918‘de, “Yardımcı Faktörler (Accessory factors)” terimi “Yağda Çözünebilir (Fat soluble)” olarak terimiyle değiştirildi.

1919‘da, Harry Steenbock (Wisconsin Üniversitesi) -Madison) sarı bitki pigmentleri (beta-karoten) ve A vitamini arasında bir ilişki önerdi.

1920‘de, “A Vitamini (Vitamin A)” olarak adlandırıldı.

1931‘de İsviçreli kimyager Paul Karrer A vitamininin kimyasal yapısını tanımladı.

1939‘da, 2. Dünya Savaşı sırasında, Alman bombardıman uçakları İngiliz savunmasından kaçmak için gece saldıracaktı. 1939 Keşfi olan  yeni bir Havadan Kesinti Radar sistemi buluşunu  Alman bombardıman uçaklarından gizli tutmak için , İngiltere Kraliyet Bakanlığı gazetelere verdiği demeçte, Kraliyet Hava Kuvvetleri pilotlarının gece savunma savunması başarısının, yüksek miktarda, A Vitamini bakımından zengin Havuçlarla beslenmesinin olduğunu söyledi. Bu da, Havuç yemenin insanların karanlıkta daha iyi görmelerini sağladığı efsanesini doğurdu.

1947‘de, A vitamini ilk kez iki Hollandalı kimyager David Adriaan van Dorp ve Jozef Ferdinand Arens tarafından sentezlendi .

A Vitamini, Görme, büyüme ve vücudun enfeksiyonlara karşı direnç göstermesi için gereklidir. Burun, ağız, solunum ve sindirim sistemi iç yüzeylerinde bulunan epitel dokuyu, kurumaya, sertleşmeye ve dejenerasyona karşı korur. Epitel doku sağlıklı olduğunda vücuda bakteri girişini engelleyici bir rol oynar. Gözün karanlıkta görmesini sağlar. Sağlıklı diş mineleri oluşumu için gereklidir. Kemik büyümesi, üreme fonksiyonu ve genel büyüme sürecinin gerçekleşmesinde etkindir. Bağışıklık sisteminin oluşumunda, iştah ve işitmede etkindir. Deri, akciğer, mesane ve meme kanserlerini önlediği gösterilmiştir.

A Vitamini faydalarını kısaca listelemek gerekirse;

A Vitamini yetersiz alındığında büyüme ve gelişme geriliği, gece körlüğü ve körlük, gözlerde iltihaplanma, kuru ve sert deri, bakterilere karşı direncin azalması, bağışıklık sistemi zayıflaması, diş çürümeleri  ve ishal gibi sorunlar ortaya çıkar.

A vitamininin (diğer yağda eriyen vitaminler olan D, E, K vitaminleri gibi) fazlası zararlıdır. Özellikle gebe kalmayı planlayanlarla gebelerin A vitamini içeren ilaçlardan ve yiyeceklerden (karaciğer) uzak durması önerilmektedir. Gebelikte düşük ve anormallik yapma riski vardır. Çoklu vitamin içeren ve gebelerce çok tüketilen ilaçlarda da ne yazık ki A vitamini bulunmaktadır. Yağda eriyen, vücutta depolanan bu tarz ilaçların gebelere verilen dozun toksik (zehirleyici) dozda olmaması özgürce alınabileceği anlamına gelmemektedir. İlaç olarak alınan A vitaminin doğal yollarla alınan A vitaminine göre daha riskli olduğu kabul edilmektedir. Nitekim İngiltere Royal Kolej yayınladığı “Gebe Takip Kılavuzu”nda A vitamini içeren ilaçların ve yiyeceklerden karaciğerin gebelere verilmemesini önermektedir.

Fazlalığı aşağıdakilere neden olabilir:

Doğum anormallikleri,
Karaciğer problemleri,
Kemik mineral yoğunluğunda azalma ve osteoporoz,
Uygunsuz kemik büyümesi,
Deride uygunsuz renk değişimi,
Saç dökülmesi,
Yoğun cilt kuruluğu ve pullanmalar
Baş ağrısı
Bulantı
Bulanık görme

Aşağıdaki tabloda A Vitamini günlük alınması gereken miktarlar yaş gruplarına göre retinol cinsinden belirtilmiştir. Yandaki tabloda ise karotenlerin retinol cinsinden eşdeğer miktarı belirtilmiştir.